Εκλεκτική αλαλία: τρόποι αντιμετώπισης

"Θέλω πολύ να μιλήσω μα οι λέξεις μου κολλάνε στον λαιμό..

  Παγώνω και νιώθω να μην έχω φωνή, όταν είμαι σε άγνωστο μέρος..

  Δεν βγαίνουν οι λέξεις και μαγκώνω, πιέζομαι και φοβάμαι..

  Με λένε παράξενο/η, γιατί κάποιες φορές ενώ θέλω δεν μιλάω.."

Όλες αυτές θα μπορούσε να είναι οι σκέψεις ενός παιδιού που υποφέρει από "εκλεκτική αλαλία". 

Πρόκειται για μια αγχώδη "διαταραχή" της παιδικής ηλικίας, που συνήθως εκδηλώνεται μεταξύ 3 και 8 ετών. Βασικό γνώρισμα αυτής είναι η έλλειψη ομιλίας τουλάχιστον σε ένα χώρο, π.χ τη σχολική τάξη, παρά το γεγονός ότι το παιδί σε άλλους χώρους ή καταστάσεις μιλάει "κανονικά".
 Το γνώρισμα αυτό εμφανίζεται για ένα διάστημα τουλάχιστον ενός μήνα και προκαλεί δυσκολίες στην κοινωνική ανάπτυξη και την ακαδημαϊκή επίδοση του παιδιού.
Συχνά, η κατάσταση αυτή συνοδεύεται από υπερβολική συστολή, κοινωνική απομόνωση, παθολογική προσκόλληση σε συγκεκριμένα πρόσωπα, κοινωνικό άγχος, έντονο αρνητισμό και ξεσπάσματα θυμού. 


Πώς μπορείτε να βοηθήσετε ένα παιδί με εκλεκτική αλαλία;

• Αναπτύξτε σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί: Περάστε χρόνο μαζί του, παρατηρήστε τι του αρέσει να κάνει και τι όχι, διασκεδάστε μαζί του και μείνετε χαλαροί. Μην το πιέζετε να μιλήσει, μην το παρακαλείτε, μην το τιμωρείτε ή αντίθετα μην το επιβραβεύετε όταν μιλάει ή δεν μιλάει. Γενικά, χρειάζεται να μην ενισχύετε με οποιοδήποτε τρόπο το άγχος του παιδιού, το οποίο συνδέεται με την ομιλία του.

• Εξηγήστε στο παιδί ότι θέλετε και περιμένετε από εκείνο να μιλήσει, αλλά αφού νιώσει εκείνο πρώτα έτοιμο. Βοηθήστε το, παράλληλα, να φτάσει τον στόχο σας: Είναι καλό να ξέρει το παιδί εκ των προτέρων τον στόχο που του έχετε θέσει. Από εκεί και πέρα, χρειάζεται να κινηθείτε διακριτικά. Για παράδειγμα, ανακαλύψτε εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας και ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων: για παράδειγμα, ζωγραφίστε κάτι και δώστε του να σας συνεχίσει την ζωγραφιά, παίξτε παντομίμα, γράψτε σημειώματα, μιλήστε ψιθυριστά και χαμηλόφωνα ή παίξτε με ήχους ζώων. Μια άλλη καλή τεχνική είναι η λανθασμένη ονομασία των πραγμάτων. Για παράδειγμα πείτε "ο ήλιος λάμπει καταπράσινος". Με ένα τέτοιο τρόπο, κινητοποιείτε το παιδί να σας διορθώσει και να σας μιλήσει.

• Μείνετε δημιουργικοί και βρείτε τρόπους επικοινωνίας που απευθύνονται στις δυνατότητες του παιδιού: Ανοίξτε το μυαλό σας στο άπειρο και στο απεριόριστο. Η επικοινωνία δεν είναι μόνο λεκττική, μάλιστα το μεγαλύτερο κομμάτι αυτής γίνεται μη- λεκτικά. Και το παιδί σας επικοινωνεί μη λεκτικά. Επομένως, υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι να επικοινωνήσετε και να διδάξετε το παιδί σας. Χρησιμοποιήστε καρτέλες ή εικόνες, μορφασμούς, αγγίγματα και βλέμματα. Μείνετε δημιουργικοί και εκμεταλλευτείτε κάθε ευκαιρία που σας παρουσιάζεται.

• Ξεχωρίστε τις καταστάσεις που το παιδί νιώθει άνετα στο να μιλήσει, τις καταστάσεις που νιώθει ασφάλεια. Στη συνέχεια, με τρόπο διακριτικό και σταδιακό, προσθέστε σε αυτές στοιχεία που συνδέονται με καταστάσεις που το παιδί δεν αισθάνεται άνετα, για παράδειγμα, βάλτε ένα βιβλίο, καλέστε στο σπίτι ένα συμμαθητή του παιδιού σας ή το δάσκαλο του, ώστε να μετριάσετε το άγχος του παιδιού σας. 

• Δημιουργήστε μια δομημένη ρουτίνα και ένα ασφαλές μέρος: Είναι σημαντικό να ενημερώνετε το παιδί εγκαίρως για τυχόν αλλαγές στο καθημερινό του πρόγραμμα, όπως και να φτιάξετε μια "ασφαλή γωνιά": ένα μαξιλάρι ή ένα πουφ όπου το παιδί θα πηγαίνει για να αποφορτίσει την εσωτερική του ένταση και να κάνει διάλειμμα. 

• Διδάξτε στρατηγικές: Μάθετε στο παιδί πως να χρησιμοποιεί μπλοκάκια ή οπτικά βοηθήματα, πως να ζητάει χρόνο για να σκεφτεί μια απάντηση ή δώστε του εσείς χρόνο, ενημερώνοντας το εκ των προτέρων για το τι θα του ζητήσετε.

• Μην αφήνετε τους άλλους να μιλήσουν "αντί" του παιδιού: Δεν πειράζει να αφήνετε ένα φίλο του παιδιού ή ένα δικό του πρόσωπο να μιλήσει αντί του παιδιού, αρκεί να φαίνεται πως αυτή η διαδικασία αποτελεί μια επιλογή του ίδιου του παιδιού, όπως στην περίπτωση που το παιδί ψιθυρίζει στο τρίτο πρόσωπο. Είναι προτιμότερο να επικοινωνήσει μαζί σας "δια αντιπροσώπου" παρά καθόλου. Ωστόσο, το να μην δίνεται χρόνος στο παιδί να επιλέξει αν θα μιλήσει ή όχι και να πετάγεται συνέχεια ένα άλλο παιδί ή άλλο ενήλικο πρόσωπο δεν βοηθάει καθόλου. Είναι καλό να σταματάτε αυτήν την τάση λέγοντας ότι "πιστεύετε πως το παιδί είναι ικανό να σας πει από μόνο του τι χρειάζεται". 

• Παροτρύνετε το παιδί να αναπτύξει την κοινωνικότητα του, μέσα από τη δική σας συμπεριφορά: Πάρτε το παιδί μαζί σας μια βόλτα στα μαγαζιά, χαιρετήστε τους γείτονες σας, καλέστε κόσμο στο σπίτι και εξοικειώστε το παιδί σας με τον κόσμο. Αν γίνετε εσείς πιο κοινωνικοί, το παιδί σας θα σας μιμηθεί. 

•  Συνεργαστείτε με το σχολείο του παιδιού: Είναι ιδιαίτερα σημαντική η συνεργασία και η σταθερή παρέμβαση. Ο δάσκαλος της τάξης μπορεί να βοηθήσει κατάλληλα το παιδί, εντάσσοντας το πρώτα σε μικρές ομάδες παιδιών και σταδιακά στο ευρύτερο σύνολο της τάξης. Ταυτόχρονα, ο δάσκαλος μπορεί να ενθαρρύνει το παιδί στη μαθησιακή διαδικασία: παροτρύνοντας το σε ένα πρώτο επίπεδο να δείχνει ή να κάνει ένα νεύμα σε όσα του διαβάζει, σε ένα δεύτερο επίπεδο να δείχνει με τα χείλη του χωρίς να το λέει, σε ένα τρίτο επίπεδο να το λέει ψιθυριστά πολύ κοντά του και σε ένα τελευταίο επίπεδο να το λέει πιο δυνατά ή να σηκώνει το χέρι του. Για να επιτευχθεί η σταδιακή αυτή έκθεση μέσα στην τάξη, είναι απαραίτητο να ενθαρρύνεται ή ένταξη και η κοινωνικότητα του παιδιού. Αν είστε εκπαιδευτικός, εστιάστε σε ασκήσεις γραπτού λόγου και ασκήσεις μη λεκτικής επικοινωνίας που αυξάνουν την κοινωνικοποίηση (για παράδειγμα, βάλτε τα παιδιά να παίξουν τυφλόμυγα, να επικοινωνήσουν με τα μάτια ή με χειρονομίες, να ζωγραφίσουν κτλ).

• Ζητήστε τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας: Εκείνος μπορεί να σας καθοδηγήσει και να σας φωτίσει τα μονοπάτια που παίρνετε. Με αυτόν τον τρόπο, μπορείτε να διορθώσετε ή να συνεχίσετε πιο σίγουροι τη διαδρομή που έχετε ξεκινήσει. Ταυτόχρονα, ένας ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να βοηθήσει το παιδί σας να διαχειριστεί κατάλληλα τη δυσκολία του.

• Τέλος, κρατήστε μια στάση αποδοχής προς το παιδί: Το παιδί έχει κάθε δικαίωμα στην αγάπη, την αποδοχή, τη σταθερότητα και την ελευθερία. Έχει κάθε δικαίωμα να αποφασίσει εκείνο πότε θα μιλήσει. Η πρωτοβουλία και το κλειδί που θα ανοίξει την πόρτα του προς τον έξω κόσμο ανήκει αποκλειστικά σε εκείνο. Χρειάζεται λοιπόν να αποδεχτείτε τη δυσκολία του παιδιού, δείχνοντας του παράλληλα εμπιστοσύνη και πιστεύοντας πως θα καταφέρει να ξεπεράσει τη δυσκολία του στο ρυθμό και το χρόνο που εκείνο θα επιλέξει. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε όλοι οι άλλοι: οι ειδικοί, οι δάσκαλοι και οι γονείς, είναι να είμαστε συμπαραστάτες στο δρόμο του, στα βήματα που εκείνο μόνο του κάνει και στις επιλογές που εκείνο παίρνει.

Καλή συνέχεια!!