Η σχολική φοβία

Είναι Κυριακή βράδυ και μόλις έχει τελειώσει ένα ήσυχο και όμορφο Σαββατοκύριακο. Και ξαφνικά σας παραπονιέται πάλι για κάποιο πονόκοιλο, στομαχόπονο, πονόλαιμο, ζαλάδα και εσείς αναρωτιέστε "Μα τι έπαθε πάλι το παιδί μου;". Ελέγχετε για σωματικά συμπτώματα, συμβουλεύεστε τον παιδίατρο σας, μα εκείνος σας διαβεβαιώνει πως το παιδί σας είναι υγιέστατο. Και εσείς χαίρεστε μα και ανησυχείτε. Σκέφτεστε: "Και τα συμπτώματα; Γιατί συνεχίζουν;" Ήρθε η ώρα να αναρωτηθείτε: "Μήπως τρύπωσε στη τσάντα του παιδιού σας η σχολική φοβία;"

Τι είναι η σχολική φοβία;

Η σχολική φοβία ορίζεται ως ένας ανεξέλεγκτος φόβος του παιδιού να πάει στο σχολείο. Χρειάζεται να την ξεχωρίζουμε από τις πρώτες αρνητικές αντιδράσεις του παιδιού, όταν πηγαίνει για πρώτη φορά στο σχολείο ή από κάποιους άλλους συγκεκριμένους φόβους του παιδιού: φόβος για κάποιο διαγώνισμα ή για κάποιο συμμαθητή του. Ταυτόχρονα, πρέπει να τη διαφοροποιούμε από την συνειδητή άρνηση του παιδιού να πάει σχολείο. 

Το παιδί που παρουσιάζει "σχολική φοβία" δεν επιθυμεί από ευχαρίστηση ή έλλειψη κινήτρου να παραμείνει σπίτι. Βιώνει περισσότερο μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, μια κατάσταση ζωής και θανάτου. Νιώθει μια υπέρμετρη ανησυχία ότι θα συμβεί κάτι αν εγκαταλείψει το σπίτι του, ότι θα πάθει ο ίδιος ή οι γονείς του κάτι κακό. Και αυτή η σκέψη του είναι εν μέρει "λογική". Όντως στο σχολικό περιβάλλον αισθάνεται έντονες σωματικές και ψυχικές ενοχλήσεις, οι οποίες βέβαια εξαφανίζονται αυτόματα μόλις το παιδί πάρει την πολυπόθητη άδεια του γονιού να παραμείνει σπίτι ή του δασκάλου να φύγει από το σχολείο.


Πώς προκαλείται η σχολική φοβία;

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που έχουν μερίδιο ευθύνης για την εκδήλωση της σχολικής φοβίας: η στάση του δασκάλου, οι συμμαθητές, η αποτυχία του παιδιού στα μαθήματα, η μεγάλη παραμονή του παιδιού μακριά από το σχολείο, οι υπερβολικές απαιτήσεις από τους γονείς, η πιθανή εμφάνιση κατάθλιψης, η ντροπαλή ιδιοσυγκρασία του παιδιού, κάποιες ιδιαιτερότητες του, ο αποχωρισμός από τους γονείς, η έλλειψη ευκαιριών για την ανάπτυξη της κοινωνικότητας και της πρωτοβουλίας του παιδιού, η κακή επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, οι απότομες αλλαγές στη ζωή του παιδιού: θάνατος γονέα, μετακόμιση και αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, χωρισμός γονέων, αρρώστια στο σπίτι ,κτλ.

Με λίγα λόγια, η σχολική φοβία είναι ένα "πολυπαραγοντικό σύνδρομο" και κάθε περίπτωση απαιτεί την ανάλυση των συγκεκριμένων παραγόντων που οδήγησαν στην εκδήλωση της. Η προσεκτική παρατήρηση και η καταγραφή των γεγονότων που προηγήθηκαν της αλλαγής στη συμπεριφορά του παιδιού, τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο, κρίνεται απαραίτητη. 


Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου;

Θα ήταν τέλειο αν η σχολική φοβία ήταν απλά ένα χαρτάκι που έπεσε καταλάθως στη τσάντα του παιδιού σας. Θα το βρίσκατε και απλά θα το πετούσατε. Τα πράγματα όμως, δεν είναι τόσο εύκολα ούτε όμως τόσο δύσκολα όσο φαντάζεστε..
Η σχολική φοβία είναι ένα συχνό φαινόμενο με μη οδυνηρές συνέπειες, αρκεί φυσικά να αντιμετωπιστεί εγκαίρως. Χαλαρώστε και ασκήστε έλεγχο στην ανησυχία σας. Θυμηθείτε ότι η δική σας στάση παίζει τον πιο ουσιαστικό ρόλο στη γρήγορη και αποτελεσματική αντιμετώπιση της σχολικής φοβίας.

• Περάστε το μήνυμα στο παιδί σας ότι μπορεί να σας εμπιστευθεί.

Φροντίστε να μη γίνει ο φόβος του παιδιού σας το κύριο αντικείμενο συζήτησης μέσα στην οικογένεια. Αντίθετα, δώστε του χώρο να εκφράσει από μόνο του το συναίσθημα του. 
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με το να ανοίξετε το παράθυρο επικοινωνίας για άλλα καθημερινά θέματα και συναισθήματα σας. 
Δημιουργήστε ερεθίσματα που θα το φέρουν σε επαφή με το φόβο του: πείτε του ένα παραμύθι- μια ιστορία παρόμοια με τη δική του, εξομολογηθείτε του ένα φόβο σας στο σχολείο, κάντε το να νιώσει ότι "δεν είναι περίεργο να αισθάνεται φόβο".
 Δώστε του την ευκαιρία να μοιραστεί μαζί σας τις σκέψεις του, χωρίς πίεση και άγχος.

• Παίξτε μαζί του με ενεργητικά παιχνίδια.

Κάντε μια αναπαράσταση με ζωάκια που φοβούνται το σχολείο, ζητήστε του να πει "τι σκέφτονται τα ζωάκια" και βάλτε το ένα από αυτά να "ενθαρρύνει το άλλο στη διαδικασία". 
Παίζοντας, τα παιδιά εκτονώνουν τη συσσωρευμένη τους ενέργεια και επαναλαμβάνουν τα κυρίαρχα θέματα που τους απασχολούν, ώστε μέσα από την επανάληψη να τα επεξεργαστούν και να τα διαχειριστούν καλύτερα.

• Διαβεβαιώστε το πως όλα θα είναι εντάξει.

Εξηγήστε του με απλό τρόπο την υπερβολή των σκέψεων που έχουμε, κατά τη διάρκεια του φόβου μας. Μπορείτε να το κάνετε μέσα από εικόνες: πρόσωπα που είναι φοβισμένα και πρόσωπα που είναι ήρεμα και βάζοντας στο καθένα ένα συννεφάκι με τις αντίστοιχες σκέψεις. Συγκρίνετε μαζί τη διαφορά στην ένταση των σκέψεων, εξηγήστε του τη σχέση που έχουν οι σκέψεις μας με τα συναισθήματα μας.
 Διδάξτε του απλούς τρόπους για να ελέγχει το φόβο του. Για παράδειγμα φτιάξτε του μια ζωγραφιά και πείτε του να την έχει μαζί του στο σχολείο και να τη βλέπει κάθε φορά που το άγχος του δυναμώνει. Σχεδιάστε του ένα χαρούμενο προσωπάκι ή ένα σήμα Stop. 

• Ενισχύστε το κίνητρο του για να αντιμετωπίσει το φόβο του.

Καθημερινά, εκφράστε του την περηφάνια σας που προσπαθεί να μένει στο σχολείο. 
Ανακαλύψτε ποια πράγματα το ενθουσιάζουν και φροντίστε να του τα παρέχετε, μόλις επιστρέψει από το σχολείο ή στο τέλος της ημέρας. 
Μην ξεχνάτε να του δείχνετε κάθε μέρα την αγάπη σας, ανεξάρτητα από το τι συμπεριφορά είχε στη διάρκεια της ημέρας. Η αγάπη άνευ όρων είναι πάντα το αντίδοτο στο φόβο.

• Συνεργαστείτε με το δάσκαλο του παιδιού σας.

 Ζητήστε πληροφορίες για το πώς εκείνος βλέπει τη συμπεριφορά του παιδιού σας και σχεδιάστε από κοινού μια μέθοδο παρέμβασης. Απλά πράγματα, μην ξεχνάτε πως ο δάσκαλος έχει πάρα πολλά παιδιά στην τάξη: για παράδειγμα, ζητήστε του να υποδέχεται θερμά το παιδί σας στη τάξη και να διευκολύνει την ενσωμάτωση του με τα υπόλοιπα παιδιά. Αυτοί οι στόχοι είναι ρεαλιστικοί.

• Ζητήστε τη βοήθεια ενός "ειδικού" (ψυχολόγου, παιδοψυχολόγου, κοινωνικού λειτουργού κτλ)

Όταν η σχολική φοβία είναι "έντονη" και "επίμονη", η συνεργασία με ένα ειδικό είναι απαραίτητη. Εκείνος με τις κατάλληλες μεθόδους και τη γενικότερη στάση του, θα βοηθήσει στην απευαισθητοποίηση του παιδιού και στη σταδιακή ένταξη του στο σχολείο. Παράλληλα, θα διευκολύνει τον εντοπισμό της κυρίαρχης αιτίας- δυσκολίας που προκάλεσε την εμφάνιση της σχολικής φοβίας, καθώς κάποιες φορές εκείνη αποτελεί την άκρη του παγόβουνου και τα πραγματικά προβλήματα βρίσκονται πολύ πιο μέσα- στο βυθό της οικογενειακής ζωής. 

Καλή συνέχεια!!