Εξέλιξη & Ψυχοθεραπεία

Powered By | Blogger tips

Πρακτικές οδηγίες για γονείς παιδιών με αυτισμό

  Έχει το παιδί σας διαγνωστεί με αυτισμό; 

   Καταλαβαίνω τα συναισθήματα που μπορεί μια τέτοια  διάγνωση να προκαλέσει σε εσάς. Όλοι οι γονείς ονειρεύονται και προσδοκούν αυτό που θεωρούν καλύτερο για τα παιδιά τους. Έτσι, ενδέχεται στην αρχή να νιώθετε γκρεμισμένοι, απογοητευμένοι, θλιμμένοι και ανήσυχοι. 

  Δεν ξέρετε τι να περιμένετε και πώς να φερθείτε. Μπορεί μάλιστα να μην έχετε λάβει κατάλληλη ενημέρωση και βοήθεια.

 Αυτό το άρθρο έχει δημιουργηθεί για αυτό τον σκοπό: να σας παρέχει μια συνοπτική ενημέρωση και κάποιες πρακτικές λύσεις- οδηγίες για να βοηθήσετε κατάλληλα το παιδί σας.


Πρώτα από όλα, ας θυμηθούμε τι είναι ο αυτισμός.

Πρόκειται για μια ισόβια διαταραχή ανάπτυξης, η οποία δεν είναι στατική. Παιδιά που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού έχουν διαφορετική εικόνα και παρουσιάζουν ένα πλήθος συμπεριφορών, οι οποίες διαφοροποιούνται ή αντικαθίστανται στην διάρκεια του χρόνου. 
Συνήθως, τα πρώτα "συμπτώματα" του αυτισμού παρατηρούνται στο 2ο με 3ο έτος της ηλικίας του παιδιού. Πρόκειται για συμπτώματα όπως: έλλειψη ή ανεπάρκεια επικοινωνίας (λεκτικής και μη λεκτικής), στερεοτυπικές κινήσεις και υπερβολική ευαισθησία σε αισθητηριακά ερεθίσματα: μυρωδιές, γεύσεις, φως, σκοτάδι ή θορύβους.

Για να γίνει, τώρα,  η διάγνωση του αυτισμού, το παιδί ή καλύτερα το άτομο πρέπει να παρουσιάζει σοβαρές δυσκολίες- ανεπάρκειες σε μια "τριάδα τομέων": την επικοινωνία, την κοινωνική αλληλεπίδραση και τη φαντασία/ σκέψη.

Τέλος, ας σημειώθει πως η έγκαιρη διάγνωση και η πρώιμη παρέμβαση είναι πολύ βοηθητικές για τη μετέπειτα πορεία του παιδιού- ατόμου με αυτισμό.


Ας δούμε τώρα κάποιες οδηγίες, εστιασμένες σε ξεχωριστές δυσκολίες του παιδιού με αυτισμό. 

  • Δόμηση του περιβάλλοντος
Το παιδί με αυτισμό έχει ανάγκη από ένα σταθερό και προβλέψιμο περιβάλλον, καθώς δεν μπορεί να ανεχτεί το "χάος" και την αβεβαιότητα. Όταν, λοιπόν, σε ένα χώρο, γίνονται πολλές δραστηριότητες ταυτόχρονα, το παιδί βιώνει σύγχυση.

 Για αυτό, είναι πολύ σημαντικό να αλλάξουμε και να δομήσουμε το περιβάλλον του παιδιού, παρέχοντας του την απαραίτητη ασφάλεια.

Αυτό θα το πετύχουμε, αν συγκεκριμενοποιήσουμε τους χώρους του σπιτιού μας, για παράδειγμα αν έχουμε ένα ξεχωριστό δωμάτιο παιχνιδιού, φαγητού, χαλάρωσης, ύπνου. Δεν προτείνω φυσικά να πάτε σε μεγαλύτερο σπίτι με περισσότερα δωμάτια. Προτείνω όμως να δημιουργήσετε γωνιές μέσα σε ένα δωμάτιο και να τις συνδέσετε με συγκεκριμένες δραστηριότητες.

Για να συνδέσετε ένα χώρο: μια γωνιά ή ένα δωμάτιο με μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, είναι καλό να σηματοδοτήσετε τον χώρο με μια εικόνα, ή φωτογραφία που θα συμβολίζει κατάλληλα την δραστηριότητα αυτή. Μπορείτε να κολλήσετε αυτή την εικόνα στην πόρτα ή στον τοίχο κάτω από τον οποίο έχετε φτιάξει μια γωνιά, όπως και στο έπιπλο που το παιδί θα καθίσει. Για παράδειγμα, μπορείτε να βάλετε στο τραπέζι της κουζίνας την εικόνα ενός πιάτου για να δηλώσετε τον χώρο του φαγητού.

Μπορείτε ακόμη να τοποθετήσετε κατάλληλες εικόνες σε διάφορα σημεία, όπως την τουαλέτα, τον τοίχο πάνω από τα σκουπίδια, τα ντουλάπια της κουζίνας ή την ντουλάπα, ώστε να διευκολύνετε την αυτοεξυπηρέτηση και την αυτονομία του παιδιού. 

Ταυτόχρονα, για την καλύτερη δόμηση του περιβάλλοντος του παιδιού,  πετάξτε περιττά αντικείμενα και μειώστε όσο περισσότερο μπορείτε τα ερεθίσματα. Κάντε το αυτό ιδιαίτερα στους χώρους, όπου το παιδί λειτουργεί τελείως αυτόνομα. Για παράδειγμα, φροντίστε το τραπέζι που θα χρησιμοποιήσετε για να κάνει το παιδί σας τις εργασίες του για το σχολείο ή άλλες ατομικές εργασίες, να είναι τοποθετημένο με τέτοιο τρόπο ώστε απέναντι του να βρίσκεται ένας άδειος τοίχος. Έτσι, ελαχιστοποιείτε τα ερεθίσματα που διασπούν την προσοχή του παιδιού σας.

  • Δόμηση του χρόνου- ημερήσιο πρόγραμμα
Το παιδί με αυτισμό δυσκολεύεται στην κατανόηση του χρόνου. Για παράδειγμα, δεν καταλαβαίνει τι έχει να κάνει μέσα στο χρόνο, τι κάνει τώρα, τι θα κάνει μετά ή πόσο θα διαρκέσει κάτι.

 Χρειάζεται, λοιπόν να του παρέχουμε ένα ημερήσιο πρόγραμμα: ένα πρόγραμμα που θα του δείχνει ξεκάθαρα τις δραστηριότητες της ημέρας του. 

Και επειδή, το παιδί με αυτισμό λειτουργεί καλύτερα με οπτικά ερεθίσματα, χρησιμοποιείστε και πάλι εικόνες.
Αγοράστε μια λωρίδα χρωματιστού χαρτονιού και τοποθετήστε σε αυτό (με σειρά από πάνω προς τα κάτω) με αυτοκόλλητο κούμπωμα αντικείμενα, φωτογραφίες, χαρτάκια με λέξεις- φράσεις "κλειδιά" (ανάλογα με το επίπεδο κατανόησης του παιδιού σας), τα οποία θα δείχνουν ξεκάθαρα την κάθε δραστηριότητα. Το πρόγραμμα αυτό τοποθετήστε το σε ένα προσβάσιμο σημείο. 
Στη συνέχεια, εκπαιδεύστε το παιδί να παίρνει τις κάρτες που έχετε βάλει και να πηγαίνει στο χώρο, τον οποίο έχετε αντιστοιχήσει με κάθε δραστηριότητα του προγράμματος. Αυτό σημαίνει πως έχετε νωρίτερα τοποθετήσει το ίδιο αντικείμενο, την ίδια εικόνα, το ίδιο χαρτάκι με την λέξη- φράση "κλειδί" στον αντίστοιχο χώρο, όπου το παιδί θα εκτελέσει τη δραστηριότητα.

Μην περιμένετε θαύματα από τη μια μέρα στην άλλη. Το παιδί σταδιακά θα μάθει να χρησιμοποιεί το πρόγραμμα του. Στην αρχή έχει ανάγκη από τη βοήθεια ενός "μεγάλου", ο οποίος θα το καθοδηγήσει, θα του επαναλάβει τη λέξη "πρόγραμμα" και θα του δείξει αρχικά πώς να παίρνει τη σωστή κάρτα και να την ταυτίζει με την αντίστοιχη κάρτα που βρίσκεται στο χώρο της δραστηριότητας. Σταδιακά θα μικραίνει ο ρόλος του "μεγάλου" και θα ενθαρρύνεται το παιδί να χρησιμοποιεί το πρόγραμμα μόνο του.

Χρειάζεται να υπογραμμιστεί στο σημείο αυτό ότι πρέπει να αλλάζετε τη σειρά των δραστηριοτήτων μέσα σε μια εβδομάδα, ώστε να διαφέρει η μια μέρα με την άλλη. Έτσι, το παιδί θα αποκτήσει ευελιξία στις μικρές αλλαγές και δεν θα "κοιτάζει" μηχανικά το πρόγραμμα του, σαν να αποτελεί μια ρουτίνα.

Ταυτόχρονα με την κατασκευή του ημερήσιου προγράμματος, είναι καλό να χρησιμοποιήσετε ξυπνητήρια, ήχους, κλεψύδρες και γενικά χρονοδιακόπτες (π.χ ένα τραγούδι, τη λέξη "τέλος" ή  μια κόρνα) ώστε να σηματοδοτήσετε την λήξη μιας δραστηριότητας, καθώς το παιδί με αυτισμό δυσκολεύεται να κατανοήσει και την έννοια της διάρκειας του χρόνου.

  • Ατομική εργασία
Είναι σημαντικό να μάθει το παιδί να κάθεται και να εκτελεί μόνο του διάφορες γνωστικές δραστηριότητες. Αυτές μπορεί να είναι απλές ταυτίσεις αντικειμένων, εικόνων ή συμβόλων, παζλ με τρία ή τέσσερα κομμάτια ή κατηγοροποίηση αντικειμένων με βάση το χρώμα, το είδος, το μέγεθος και τη χρησιμότητα. 

Για να μπορέσει τώρα, μια δραστηριότητα να μεταφερθεί στην "ατομική εργασία" του παιδιού, πρέπει πρώτα να έχει δουλευτεί μαζί με κάποιον ενήλικα, ο οποίος θα δείξει στο παιδί τι πρέπει να κάνει, είτε κάνοντας τη δραστηριότητα πρώτα ο ίδιος είτε βοηθώντας σωματικά το παιδί να την εκτελέσει.

Μόλις, το παιδί καταλάβει τον τρόπο που μια δραστηριότητα εκτελείται, μεταφέρουμε αυτήν στο πρόγραμμα του, μένοντας πάντα διαθέσιμοι- (καθισμένοι από πίσω του και καθοδηγώντας το σωματικά-όχι λεκτικά) στην περίπτωση που δυσκολευτεί.

Ακόμη, χρειάζεται να δώσουμε σημασία στην οργάνωση του χώρου της ατομική εργασίας του παιδιού. Αυτός πρέπει να είναι απομονωμένος από εξωτερικά ερεθίσματα και να έχει τοποθετημένο ένα κουτί ή ένα ράφι, τόσο στην αριστερή όσο και στη δεξιά μεριά του τραπεζιού. Το παιδί θα παίρνει τη δραστηριότητα από το κουτί που βρίσκεται αριστερά του και θα την τοποθετεί στο κουτί που βρίσκεται δεξιά του, μόλις την ολοκληρώσει. Τέλος, τοποθετούμε τη κάθε δραστηριότητα σε ξεχωριστό κουτί- φάκελο, ώστε από πριν το παιδί να γνωρίζει τον αριθμό των δραστηριοτήτων που έχει να κάνει.


  • Επαναλαμβανόμενες στερεοτυπικές συμπεριφορές
Το παιδί με αυτισμό εκδηλώνει πλήθος επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών: στερεοτυπικές κινήσεις, όπως στριβογύρισμα, έντονο κούνημα των χεριών, περιστροφή αντικειμένων, ή αυτοτραυματικές συμπεριφορές, όπως δάγκωμα των χεριών, ή ρουτίνες, όπως προσκόλληση σε συγκεκριμένα αντικείμενα. Το παιδί εκδηλώνει και διατηρεί τέτοιες συμπεριφορές, γιατί του προσφέρουν ασφάλεια- προβλεψιμότητα, ενώ μειώνουν τα επίπεδα του άγχους του. 
 Μέσα από αυτές τις συμπεριφορές, το παιδί "μπαίνει" στον ασφαλή κόσμο του και ερεθίσματα που υπό άλλες συνθήκες (όταν είναι με κόσμο) το αποσπούν και το ενοχλούν, παύουν να γίνονται ενοχλητικά.
 Αυτός είναι και ο λόγος που ακόμα κι αν σταματήσουμε μια τέτοια συμπεριφορά, εκείνη θα αντικατασταθεί γρήγορα από κάποια άλλη. Πιο απλά το παιδί φαίνεται να έχει ανάγκη τέτοιες συμπεριφορές.

Χρειάζεται, λοιπόν, να κατανοήσουμε την ανάγκη του αυτή και να περιορίσουμε μόνο εκείνες τις συμπεριφορές που είναι επικίνδυνες (το παιδί αυτοτραυματίζεται ή δαγκώνει τους άλλους) ή εμποδίζουν την ενασχόληση του παιδιού με άλλες ωφέλιμες δραστηριότητες. 

Αλλά, ακόμη και σε αυτές τις συμπεριφορές, στόχος μας δεν είναι τόσο η εξάλειψη τους όσο ο περιορισμός τους σε ένταση και συχνότητα.

Για να πετύχουμε αυτόν τον στόχο, αρχικά χρειάζεται να παρατηρήσουμε το πλαίσιο και την χρονική στιγμή που το παιδί εκδηλώνει τέτοιες συμπεριφορές και να ψάξουμε να βρούμε τι πυροδοτεί την αύξηση της έντασης ή της συχνότητας αυτών.

Έπειτα, μπορούμε να οριοθετήσουμε διακριτικά την εμφάνιση της συμπεριφοράς του παιδιού. Για παράδειγμα, αν η στερεοτυπία του παιδιού είναι να χτυπάει αντικείμενα για την παραγωγή ενός ήχου, επιτρέπουμε στο παιδί να το κάνει κάποια συγκεκριμένη ώρα στο δωμάτιο του. Αν η στερεοτυπία του παιδιού είναι να τραβάει κλωστές από υφάσματα, του δίνουμε ένα συγκεκριμένο ύφασμα και επιμένουμε να χρησιμοποιεί μόνο αυτό. 


Ταυτόχρονα, μπορούμε να μετατρέψουμε τη στερεοτυπία του παιδιού σε επιβράβευση. Μπορούμε για παράδειγμα να πούμε στο παιδί "πρώτα φαγητό, μετά αυτοκινητάκι", αν το παιδί παίζει με ένα συγκεκριμένο αυτοκινητάκι, χρησιμοποιώντας έτσι την στερεοτυπία ως ενισχυτή μιας επιθυμητής συμπεριφοράς.

Μπορούμε, ακόμη να κάνουμε πιο "κοινωνικά αποδεκτή" μια στερεοτυπική συμπεριφορά. Για παράδειγμα, αν το παιδί δαγκώνει συνέχεια αντικείμενα ή άτομα, δίνουμε στο παιδί ένα μικρό αντικείμενο σαν αυτό που δαγκώνουν τα μωρά όταν βγάζουν δόντια, το οποίο θα το έχει συνέχεια μαζί του.

Γενικά, χρειάζεται να δείξετε υπομονή και να παρέμβετε στις ανεπιθύμητες ρουτίνες του παιδιού σας. Για παράδειγμα, αν το παιδί σας έχει φτιάξει μια ρουτίνα στην οποία αδειάζει το σαπούνι στο πάτωμα του μπάνιου, κλειδώστε την πόρτα του μπάνιου και αφήστε το να μπαίνει μόνο υπό την επίβλεψη σας ή αντικαταστήστε το υγρό σαπούνι με μια πλάκα σαπουνιού. Σαφέστατα, και τέτοιες κινήσεις δεν θα αρέσουν στο παιδί σας, όμως με την πάροδο του χρόνου θα προσαρμοστεί σε αυτές.


Είναι ακόμη, σημαντικό να προσέξετε τις δικές σας αντιδράσεις, καθώς πολλά παιδιά επαναλαμβάνουν κάποιες ανεπιθύμητες συμπεριφορές γιατί τους αρέσει η αντίδραση που αυτές προκαλούν (φωνές, αγκαλιά, έκφραση προσώπου). Για αυτό, είναι καλό οι αντιδράσεις σας να είναι περιορισμένες ή να απουσιάζουν εντελώς. 

Τέλος, περιορίστε το άγχος του παιδιού σας παίζοντας μαζί του και δίνοντας του ευχάριστα ερεθίσματα.


  • Εκρήξεις θυμού
Οι εκρήξεις θυμού είναι ένα ακόμη συχνό χαρακτηριστικό των παιδιών με αυτισμό. Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι οι εκρήξεις θυμού δεν γίνονται από πρόθεση: δεν έχουν δηλαδή σκοπό να σας προκαλέσουν ή να σας εκνευρίσουν. Οι εκρήξεις θυμού προκαλούνται γατί το παιδί με αυτισμό δεν έχει μάθει να διαχειρίζεται τα συναισθήματα του και να εκφράζεται. 

Έπειτα, οι εκρήξεις θυμού παρατηρούνται πιο συχνά όταν συμβαίνουν μικρές ή μεγάλες αλλαγές στη ρουτίνα του παιδιού, ενώ κάποιες φορές συνοδεύονται από επιθετικότητα και αυτοτραυματισμούς.

Το πρώτο στάδιο για την διαχείριση των εκρήξεων είναι η παρατήρηση και η καταγραφή του πλαισίου μέσα στο οποίο αυτές εκδηλώνονται: τι προηγήθηκε πριν εκδηλωθεί η έκρηξη θυμού, τι ακολούθησε, πώς το παιδί τελικά ηρέμησε.
 Μέσα από την παρατήρηση και την καταγραφή, θα συλλέξουμε τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση μιας ανάλογης συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, τι κοινό έχουν οι καταστάσεις, στις οποίες παρουσιάζονται οι εκρήξεις θυμού; Είναι δωμάτια με δυνατό φως, έχει θόρυβο, αρνείστε κάτι που το παιδί σας ζητάει ή εκείνο προσπαθεί να εκφράσει μια ανάγκη του;

Αφού ανακαλύψετε τι αναστατώνει το παιδί σας, προκαλώντας την κρίση θυμού, μπορείτε να παρέμβετε προληπτικά: να χαμηλώσετε για παράδειγμα το φως ή να κλείσετε τις κουρτίνες, να απομακρύνετε το παιδί από συγκεκριμένους χώρους κ.ο.κ.ε.

Όταν, τώρα, το παιδί αντιδρά επειδή δεν του δίνετε κάτι που σας ζητάει ή δεν μπορεί να έχει αμέσως αυτό που θέλει, χρειάζεται να δείξετε υπομονή και να δώσετε χρόνο στο παιδί σας να εκτονώσει την ένταση του. 

Πολλοί γονείς, υποφέροντας από τα κλάματα, τις φωνές και τα ουρλιαχτά του παιδιού τους, αποφασίζουν τελικά να ενδώσουν στο αρχικό αίτημα του παιδιού. Έτσι, για παράδειγμα αν το παιδί ζητάει επίμονα σοκολάτα, τελικά του δίνουν σοκολάτα για να ηρεμήσει. Με αυτό τον τρόπο όμως, δεν εξαλείφουν την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του παιδιού τους σε μακροπρόθεσμο επίπεδο- αντίθετα την ενισχύουν. Δίνουν το μήνυμα στο παιδί τους ότι "μπορεί να πάρει αυτό που θέλει, ανεξάρτητα της συμπεριφοράς του". Αυτό πρέπει να το θυμάστε τις στιγμές που λυγίζετε. 

Χρειάζεται, λοιπόν, να μένετε ψύχραιμοι και να απασχολείτε το παιδί σας με κάτι ευχάριστο, εξηγώντας του ήρεμα γιατί δεν γίνεται να έχει αυτό που σας ζητάει. 

Αν αποφασίσετε τελικά να του προσφέρετε ότι σας ζήτησε, κάντε το αφού το παιδί έχει ηρεμήσει και η κρίση έχει περάσει.

Όταν τέλος, φαίνεται το παιδί να εκδηλώνει εκρήξεις θυμού, επειδή δεν μπορεί να εκφράσει και να ικανοποιήσει μια ανάγκη του, τότε χρειάζεται να εστιάσετε στη βελτίωση της επικοινωνίας του παιδιού. 


  • Επικοινωνία
Η επικοινωνία του παιδιού που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζει ελλείμματα. Αυτά αφορούν την κατανόηση και την έκφραση της λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας, ενώ σε ειδικές περιπτώσεις δεν αναγνωρίζεται καν η χρησιμότητα της επικοινωνίας: ότι είναι, δηλαδή, μια αμφίδρομη διαδικασία η οποία προσφέρει πολλές διαφορετικές δυνατότητες: να ζητήσουμε, να αρνηθούμε, να ρωτήσουμε, ή να εκφράσουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις επιθυμίες και τις ανάγκες μας. Η έλλειψη κατανόησης της χρησιμότητας της επικοινωνίας μπορεί να είναι και ο λόγος που κάποια παιδιά με αυτισμό δεν αναπτύσσουν λόγο.

Για να βελτιώσετε την επικοινωνία του παιδιού σας, χρειάζεται να δημιουργήσετε καταστάσεις, στις οποίες θα υπάρχει η ανάγκη για επικοινωνία.

Αρχικά, δώστε επιλογές στο παιδί σας, εκθέτοντας το σε διάφορα ερεθίσματα και παρατηρώντας σε ποια από αυτά ανταποκρίνεται θετικά. 

Φτιάξτε μια λίστα με αυτά και χρησιμοποιήστε τα για να δώσετε κίνητρο στο παιδί να επικοινωνήσει Για παράδειγμα, βάλτε ένα παιχνίδι που αρέσει στο παιδί μπροστά του και στην συνέχεια απομακρύνετε το, περιμένοντας να σας το ζητήσει (όχι απαραίτητα λεκτικά, αλλά με οποιαδήποτε κίνηση: με το να σας τραβήξει το χέρι, να σας κοιτάξει, να σηκώσει τα χέρια του). Μόλις, το κάνει αντιδράστε άμεσα και δώστε το παιχνίδι, λέγοντας παράλληλα το όνομα του παιχνιδιού.

Όταν το παιδί ανταποκριθεί συστηματικά σε τέτοιες επικοινωνιακές ασκήσεις, εισάγετε αντικείμενα ή κάρτες, με τις οποίες το παιδί θα μάθει να ζητάει αυτό που θέλει. Φτιάξτε ακόμα και ντοσιέ με τέτοιες κάρτες και μάθετε στο παιδί πώς να ζητάει αυτό που θέλει, βγάζοντας την κάρτα από το ντοσιέ και δείχνοντας την σε σας.

Ενισχύστε το παιδί σας να ζητάει βοήθεια.  Δημιουργήστε τις προϋποθέσεις που το παιδί θα χρειαστεί και θα ζητήσει τη βοήθεια σας. Για παράδειγμα, δώστε του ένα παιχνίδι που του αρέσει, το οποίο θα αποτελείται από δύο ή τρία κομμάτια αλλά το ένα από τα τρία θα λείπει ή θα είναι λάθος. Τοποθετήστε ένα παιχνίδι σε σημείο που το παιδί δεν μπορεί να φτάσει ή να ανοίξει, έτσι ώστε το παιδί να αναζητήσει τη βοήθεια σας, κ.ο.κ.ε.

 Ταυτόχρονα, είναι πολύ σημαντικό να μάθετε στο παιδί σας να αρνείται. Δημιουργήστε και εδώ τις προϋποθέσεις ώστε το παιδί να αρνηθεί. Για παράδειγμα, την ώρα του φαγητού δώστε του αντί για σοκολάτα ένα μήλο. Αν δείτε ότι το παιδί αντιδράει, για παράδειγμα σπρώχνει το μήλο, σας πει "όχι" ή κουνήσει αρνητικά το κεφάλι του, πείτε του "δεν θέλεις μήλο".


Δείξτε του ακόμη πώς να τραβάει την προσοχή σας. Γυρίστε την πλάτη και βάλτε αρχικά τον/την σύζυγο σας ή οποιοδήποτε άλλο άτομο να καθοδηγήσει το παιδί να σας πιάσει το χέρι, να σας σκουντήξει ή να φωνάξει το όνομα σας. Μόλις το παιδί το πετύχει, επιβραβεύστε το (για παράδειγμα, δώστε του ένα αγαπημένο αντικείμενο, πείτε του μπράβο, ή παίξτε μαζί του). Σταδιακά, ζητήστε από το δεύτερο άτομο να αποσυρθεί και το παιδί να επαναλάβει μόνο του τη διαδικασία.

Σε παιδιά που έχουν λόγο, αυξήστε την συχνότητα ομιλίας τους. Πείτε για παράδειγμα ένα τραγούδι που ξέρει το παιδί, σταματήστε ξαφνικά και περιμένετε να πει εκείνο τον τελευταίο στίχο. Ονομάστε τις ενέργειες που κάνετε εσείς (π,χ "πλένω χέρια", "πλένω δόντια", "βάζω ρούχα" κτλ) και ενθαρρύνετε το παιδί να κάνει το ίδιο και να ονοματίσει ενέργειες, πρόσωπα ή αντικείμενα. Βάλτε ανάποδα πάνω στο τραπέζι μερικές κάρτες που δείχνουν διάφορα αντικείμενα. Διαλέξτε εναλλάξ μια κάρτα και προσπαθήστε να την περιγράψετε μέχρι ο άλλος να βρει το αντικείμενο που αυτή δείχνει.

Γενικά, ενθαρρύνετε οποιαδήποτε προσπάθεια του παιδιού να επικοινωνήσει, εκμεταλλευόμενοι κάθε κατάσταση στη διάρκεια της μέρας.

Προσέξτε όμως. Ο λόγος σας πρέπει να είναι απλός, σύντομος και να περιέχει φράσεις "κλειδιά". Ξεχάστε τις σύνθετες και αόριστες λέξεις όπως και τις μεταφορές. Τα παιδιά με αυτισμό έχουν πολύ συγκεκριμένη σκέψη και φράσεις όπως "πέθανα από την κούραση, έσκασα από το φαΐ, την πάτησα  κτλ" τους προκαλούν σύγχυση.


  • Συναισθήματα
Το παιδί με αυτισμό παρουσιάζει δυσκολίες και στην αναγνώριση και στην έκφραση των συναισθημάτων. Έτσι, μοιάζει άκαμπτο και αμετάβλητο στη συμπεριφορά του, καθώς δεν κατανοεί τις συνέπειες που έχει εκείνη στους άλλους.
Αλλά, ακόμα και όταν το παιδί αναγνωρίζει και εκφράζει τα συναισθήματα του, για παράδειγμα μέσα από το γέλιο, το κλάμα και τις εκρήξεις θυμού, δυσκολεύεται στη διαχείριση τους.

Στόχος μας, λοιπόν, είναι να μάθει το παιδί να αναγνωρίζει και να εκφράζει με τον κατάλληλο τρόπο τα βασικά συναισθήματα: τη χαρά, τη λύπη, το φόβο και το θυμό. Μας ενδιαφέρει βέβαια και να μάθει να αναγνωρίζει και να επικοινωνεί το αίσθημα του πόνου. Πώς θα πετύχουμε το στόχο μας; 

Ξεκινήστε με απλά πράγματα και κάντε ένα βήμα τη φορά.

Ονομάστε κάθε συναίσθημα δικό σας ή του παιδιού σας ή κάποιου τρίτου, εκμεταλλευόμενοι κάθε ευκαιρία από την καθημερινότητα και συνδέοντας κάθε φορά το συναίσθημα με τα ερεθίσματα που το προξένησαν. Για παράδειγμα, πείτε του:  "Το αυτοκίνητο σου έσπασε, είσαι λυπημένος/η.", "Με χτύπησες και είμαι θυμωμένος/η μαζί σου", "Έφαγες όλο το φαγητό σου. Είμαι χαρούμενος/η μαζί σου", "Ο Δημήτρης έχασε τα γυαλιά του. Είναι λυπημένος".

Χρησιμοποιήστε υπερβολικές και έντονες εκφράσεις για να δείξετε ένα συναίσθημα και συνδέστε τις χειρονομίες σας με το συναίσθημα σας, πχ Γελάστε και πείτε "είμαι χαρούμενος/η".

Παίξτε με το παιδί σας μπροστά στον καθρέφτη και πάρτε εκφράσεις συναισθημάτων. Παροτρύνετε το να βρει "ποιο συναίσθημα κάνετε;" και αλλάξτε ρόλους. Προσποιηθείτε πως κλαίτε, θυμώνετε, φοβάστε, ή ενθουσιάζεστε. Ενθαρρύνετε το παιδί να κάνει το ίδιο και επιβραβεύστε το.

Κάτι άλλο που μπορείτε να κάνετε είναι να αλλάζετε τον τόνο της φωνής σας, ανάλογα με το συναίσθημα που νιώθετε. Ακόμη, σε πλαίσια παιχνιδιού ζητήστε από το παιδί σας να πει το όνομα του θυμωμένα, θλιμμένα, στεναχωρημένα, με έκπληξη, κτλ. Κάντε το ίδιο  και εσείς.

Τέλος, διδάξτε στο παιδί σας πιο αποδεκτούς τρόπους έκφρασης των συναισθημάτων του.  Αν για παράδειγμα, είναι θυμωμένο και πετάει πράγματα ή σας χτυπάει, δώστε του ένα μαξιλάρι και παρακινήστε το να το χτυπήσει ή ζητήστε του να σας μετρήσει αργά μέχρι το 10.


  • Κοινωνική αλληλεπίδραση
Το παιδί με αυτισμό παρουσιάζει δυσκολία να πλησιάσει και να δεθεί με άλλους ανθρώπους. Ενδέχεται μάλιστα να ενοχλείται από το άγγιγμα, ή να δέχεται παθητικά την επαφή. 
Συχνά,δεν εκδηλώνει αυθόρμητο ενδιαφέρον για όσα συμβαίνουν γύρω του και προτιμά να ασχοληθεί με τα δικά του πράγματα.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που το παιδί αν και έχει τη διάθεση να πλησιάσει κάποιον, δεν γνωρίζει πώς να το κάνει και έτσι επιλέγει περίεργους, ακατάλληλους και μη κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους προσέγγισης. 
Επομένως, η κοινωνική αλληλεπίδραση αποτελεί ένα βασικό πεδίο της "παρέμβασης" σας.

Αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να μείνετε με το παιδί, να καθίσετε στο ύψος του και να παρατηρήσετε τι του αρέσει να κάνει, χωρίς να παρεμβαίνετε. Παίξτε με κάτι άλλο δίπλα του, κάντε το να νιώσει ασφάλεια: μην του παίρνετε τα παιχνίδια και μην το κατευθύνετε.

Επιλέξτε παιχνίδια που φαίνεται να αρέσουν στα παιδιά με αυτισμό: παιχνίδια που βγάζουν ήχο, φωτάκια, μουσική, σαπουνόφουσκες, παιχνίδια με νερό, μπαλόνια που φυσάμε και ξεφυσάμε.

 Ταυτόχρονα, γίνετε λίγο θεατρικοί. Πείτε του απλά τραγουδάκια και χορέψτε, συνδυάζοντας τις κινήσεις σας με τα λόγια του τραγουδιού (Για παράδειγμα, χτυπήστε τα χέρια σας όταν το τραγούδι λέει "χαρωπά τα δυο μου χέρια τα χτυπώ"). Γενικά, αυτοσχεδιάστε και ενθαρύνετε το παιδί να συμμετάσχει.


Κάντε δραστηριότητες που αυξάνουν την σωματική επαφή. Βέβαια, αν το παιδί σας δείχνει να δυσκολεύετε έντονα στο άγγιγμα, πρέπει να το εκθέσετε σταδιακά. Οι δραστηριότητες που αυξάνουν την σωματική επαφή είναι: το γαργαλητό, το κυνηγητό, η κούνια, το να βάζετε ο ένας στον άλλον κρέμα σώματος κ.α.

Κάτι άλλο που χρειάζεται να μάθει το παιδί σας είναι να μοιράζεται τα πράγματα του. Μπορείτε, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού- μιας δραστηριότητας, να δώσετε στο παιδί ένα αντικείμενο για να το δώσει σε κάποιο άλλο άτομο. Εναλλακτικά, ζητήστε του να μοιράσει τα πιάτα με το φαγητό στα άτομα που κάθονται στο τραπέζι, πριν το γεύμα, κ.ο.κ.ε.

Ταυτόχρονα, μάθετε στο παιδί σας να περιμένει. Παίξτε επιτραπέζια παιχνίδια και εξηγήστε του με απλό τρόπο τους κανόνες: ότι πρέπει να περιμένει, μέχρι να έρθει η σειρά του για να παίξει. Χρησιμοποιήστε γενικά με κάθε ευκαιρία τη λέξη "περίμενε" και συνοδέψτε την με μια χειρονομία, ώστε να γίνετε περισσότερο κατανοητοί. 

Προσπαθήστε, ακόμη να εισάγετε σταδιακά τους κανόνες στα παιχνίδια που παίζετε, μαθαίνοντας του έτσι κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές.

Τέλος, διευκολύνετε με απλές ερωτήσεις το παιδί σας να σας πει πως πέρασε στο παιδικό σταθμό ή στο σχολείο και δείξτε ενθουσιασμό για όσα σας λέει. Με αυτό τον τρόπο, το βοηθάτε να δομήσει και να εμπλουτίσει τον λόγο του.


  • Φαγητό
Το παιδί με αυτισμό ενδέχεται να έχει δυσκολίες με το φαγητό. Υπάρχουν παιδιά που δέχονται να φάνε μόνο συγκεκριμένες τροφές: τροφές με συγκεκριμένη γεύση, υφή, θερμοκρασία, μυρωδιά, ή χρώμα. Υπάρχουν παιδιά που δέχονται να φάνε τροφές μόνο όταν είναι σε μορφή κρέμας και άλλα που δέχονται να φάνε άλλα φαγητά στο σπίτι και άλλα στο σχολείο (Για παράδειγμα, τρώνε μήλο στο σπίτι αλλά αρνούνται πεισματικά να φάνε μήλο στο σχολείο). 
Αισθητηριακές δυσκολίες και συγκεκριμένες ρουτίνες είναι υπεύθυνες για τις αντιστάσεις του παιδιού στο να δοκιμάσει κάτι διαφορετικό.

Πρώτα από όλα, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως κάθε παιδί έχει δικαίωμα να μην τρώει κάποια φαγητά και αυτό είναι κάτι που πρέπει να σεβόμαστε και να μην επιμένουμε πεισματικά. Εξάλλου, ούτε σε μας αρέσουν όλα τα φαγητά. 

Αυτό που αρχικά μπορείτε να κάνετε είναι να παρατηρήσετε τι αρέσει στο παιδί σας να τρώει και σε ποια μορφή. 

Δημιουργήστε ταυτόχρονα μια ρουτίνα για το φαγητό: τρώτε συγκεκριμένες ώρες και σε σταθερό περιβάλλον. 

Ταυτόχρονα, μη φτιάχνετε διαφορετικό φαγητό για το παιδί σας, αν δεν τρώει. Αν το παιδί συνδυάσει ότι κάθε φορά που δεν τρώει, του φτιάχνετε ένα φαγητό που του αρέσει, τότε δεν θα έχει κανένα κίνητρο να δοκιμάσει κάτι άλλο. 

Τέλος, χρειάζεται να επιβραβεύετε το παιδί σας σε κάθε μπουκιά που τρώει από ένα καινούργιο φαγητό. Στην αρχή, κρατήστε παράλληλα κάτι που του αρέσει: μια τροφή που έχετε παρατηρήσει, όπως ένα μπισκότο και δώστε του δίπλα μια μπουκιά από άλλο φαγητό, όπως ένα μήλο, πείτε του "πρώτα μήλο, μετά μπισκότο". Μόλις το παιδί φάει την μπουκιά, δώστε του αμέσως την επιβράβευση του. Στην πορεία αυξήστε τις μπουκιές και αποσύρετε σταδιακά τον "ενισχυτή" (την τροφή που του αρέσει).  Ακολουθήστε την ίδια μέθοδο για κάθε "νέο" φαγητό και εμπλουτίστε σταδιακά το διαιτολόγιο του παιδιού σας.


  • Πρόγραμμα τουαλέτας
Το παιδί με αυτισμό ενδέχεται να παρουσιάζει έντονη δυσκολία στην κατάκτηση αυτονομίας στην τουαλέτα. Αυτό οφείλεται είτε σε αισθητηριακές δυσκολίες, είτε στην έλλειψη κατανόηση της διαδικασίας, είτε στη σύνδεση της διαδικασίας με κάτι που προκαλεί φόβο στο παιδί.

Χρειάζεται, λοιπόν να επιμείνετε και να παρέμβετε με σταθερότητα και υπομονή.

Πρώτα από όλα, βγάλτε από το παιδί την πάνα. Μόλις βγάλετε την πάνα, μην την ξαναχρησιμοποιήσετε παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.

Αν τώρα το παιδί σας εκδηλώσει έντονη δυσκολία στο να αποχωριστεί την πάνα, μην το πιέσετε. Αντίθετα, εκθέστε το σταδιακά. Χρησιμοποιήστε αρχικά ένα γιογιό και βάλτε το παιδί να καθίσει πάνω στο γιογιό, φορώντας την πάνα του. Σιγά σιγά αφαιρέστε την πάνα και μετακινήστε το γιογιό κάθε μέρα λίγο πιο κοντά στη λεκάνη της τουαλέτας. Αδειάστε το γιογιό στην τουαλέτα παρουσία του παιδιού και επιβραβεύστε. Ενισχύστε το και προχωρήστε στο επόμενο βήμα σιγά σιγά. Βάλτε στην συνέχεια ένα παιδικό καθισματάκι στη λεκάνη και ένα σκαμνάκι στη βάση της, ώστε το παιδί να ακουμπάει τα πόδια του.


Χρειάζεται να θυμάστε πάντα ότι η εκπαίδευση στην τουαλέτα μπορεί να πάρει χρόνο και έτσι χρειάζεται να είστε προετοιμασμένοι για πιθανά ατυχήματα, παραμένοντας ψύχραιμοι. Οι φωνές, η τιμωρία, ο θυμός προσθέτουν περιττό άγχος στο παιδί, καθυστερώντας έτσι τη διαδικασία.

Ακόμη, πηγαίνετε το παιδί στην τουαλέτα σε πολύ τακτά χρονικά διαστήματα, κατά τη διάρκεια της ημέρας- ειδικά στην αρχή- και σημειώνετε τις ώρες. Αυξήστε στην πορεία το χρόνο που μεσολαβεί ανάμεσα στα διαστήματα και συνεχίστε να σημειώνετε τις ώρες. Αυτό θα σας δώσει μια εικόνα για τις ώρες και την συχνότητα που το παιδί σας πηγαίνει τουαλέτα. 


Κατά τη διάρκεια της νύχτας, αποφεύγετε να δίνετε στο παιδί πολλά υγρά πριν κοιμηθεί και καταγράψτε και πάλι τις ώρες των "ατυχημάτων". Αν παρατηρήσετε πως αυτά συμβαίνουν μια σταθερή ώρα την νύχτα, ξυπνήστε το παιδί σας 10 λεπτά νωρίτερα και οδηγήστε το στην τουαλέτα.

Τέλος, κατά τον χρόνο παραμονής του παιδιού σας στην τουαλέτα, κάντε το να νιώσει ευχάριστα: για παράδειγμα, πείτε του ένα παραμύθι ή ένα τραγούδι.

  • Ύπνος
Το παιδί με αυτισμό ενδέχεται να έχει και κάποιες δυσκολίες στον ύπνο, όπως να κοιμάται πολλές ώρες ή να αντίθετα να κοιμάται ελάχιστα, να ξυπνάει μέσα στην νύχτα, να προβάλλει αντίσταση πριν πέσει στο κρεβάτι ή να αρνείται να αφήσει το κρεβάτι των γονιών του.

Όποια κι αν είναι η δυσκολία που παρουσιάζει το παιδί σας, χρειάζεται πρώτα από όλα να αποκλείσετε το ενδεχόμενο οι δυσκολίες του ύπνου να αποτελούν σύμπτωμα κάποιας ασθένειας. Για αυτό, είναι καλό να επισκεφτείτε τον παιδίατρο σας.

Στη συνέχεια, καθιερώστε μια ρουτίνα για τον ύπνο: βάλτε το παιδί σας να κοιμηθεί μια σταθερή ώρα και σε ένα σταθερό μέρος. 

Αποφεύγετε να κοιμίζετε το παιδί μαζί σας (εκτός κι αν υπάρχει σημαντικός λόγος) ή σε ένα άλλο μέρος και μετά να το μεταφέρετε στο κρεβάτι του.

Ακόμη, συνδέστε τον ύπνο με τη χαλάρωση: δημιουργήστε ένα ήσυχο και ευχάριστο περιβάλλον, αφαιρέστε περιττά ερεθίσματα από το χώρο, κάντε ένα μπάνιο το παιδί σας, διαβάστε του ένα παραμύθι ή πείτε του ένα τραγούδι, πριν το βάλετε για ύπνο.


Τέλος, κάποια άλλα πράγματα που πρέπει να θυμάστε είναι:


Ο αυτισμός δεν είναι ασθένεια και δεν είναι ελάττωμα. Η φύση μας είναι η διαφορετικότητα. Όλοι είμαστε διαφορετικοί μεταξύ μας, όλοι έχουμε τον δικό μας κόσμο, το δικό μας περιτύλιγμα, το δικό μας δώρο. 


Βοηθήστε το παιδί σας να βγάλει το περιτύλιγμα του. Βοηθήστε το να καταλάβει και να αποδεχτεί τον παράξενο κόσμο που συναντάει και ανακαλύψτε τον και εσείς μαζί του. 

Θυμηθείτε πως δεν χρειάζεται να αλλάξετε το ίδιο το παιδί σας, αλλά το περιβάλλον του..


Σκεφτείτε πως πράγματα που για μας είναι αυτονόητα, δεν είναι για ένα παιδί με αυτισμό. Και δεν είναι καθόλου κακό που δεν είναι. 

Το παιδί με αυτισμό ξέρει να διαλέγει την απλότητα και να αντιδρά στα περιττά, φορτωμένα πράγματα και αυτό δεν είναι καθόλου κακό.

 Αφήστε το παιδί σας ακόμη και να σας διδάξει.. Πιστέψτε με, μπορείτε να γίνετε πιο δημιουργικοί, πιο δραστήριοι, πιο ανθρώπινοι από την επαφή σας μαζί του.


Τέλος, μην ξεχνάτε να φροντίζετε τον εαυτό σας. 


Ζητήστε επαγγελματική βοήθεια από κατάλληλα πρόσωπα (ειδικούς παιδαγωγούς και ψυχολόγους) και μην απαιτείτε από τον εαυτό σας να τα κάνει όλα τέλεια. 

Το να μεγαλώνεις ένα παιδί με αυτισμό θέλει δύναμη, θέληση, υπομονή, αποδοχή και εξάσκηση..


Καλή συνέχεια!!


¨
Αποστολή με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου BlogThis! Μοιραστείτε το στο Twitter Μοιραστείτε το στο Facebook
Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση Αρχική σελίδα
Εικόνες θέματος από MichaelJay. Από το Blogger.